Patrick Chatelion Counet
Het absurde universum, hoe wetenschap stukloopt op de ongrijpbare werkelijkheid
Uitgeverij KokBoekencentrum

Het absurde universum

Het absurde universum begint goed met deze stelling: ‘De onmogelijkheid van het ontstaan van het heelal is een van de problemen waarop de wetenschap heden ten dage stuk loopt.’ Daarmee geeft de schrijver, theoloog en voormalig bijzonder hoogleraar Bijbel in de Nederlandse cultuur Patrick Chatelion Counet het startschot voor een vuistdik boek waarin hij niet alleen het mogelijke of onmogelijke van de theorie over het ontstaan van het universum behandelt, maar ook de rol van het goddelijke of God daarin meeneemt. Komt het universum voort uit het niets, of was er een goddelijk begin? ‘Uit niets ontstaat niets. Uit niets ‘iets’ is een absurdum. Er dient zich in dit boek ook een andere (on-)mogelijkheid aan. Misschien is het heelal een perpetuum mobile? Nooit begonnen, nooit eindigend. Al even onmogelijk en absurd.’

Het is toch die ene vraag die, al van kinds af aan, ons allemaal bezighoudt: hoe komen we hier? Er moet toch een moment zijn geweest van begin. De wetenschap heeft dat moment, nota bene uitgewerkt door de Belgische priester en natuurkundige Georges Lemaître, in de theorie van de oerknal. In een leuke korte film ‘To Scale: Time’ laten de vrienden Wylie Overstreet en Alex Gorosh dit goed en beeldend zien. 

Maar, schrijft Patrick Chatelion Counet, we hebben wel een idee van een begin en daarmee een soort van begrip van dat universum, maar we hebben nog steeds geen idee wat het in beweging bracht. ‘Wat betekent dit als geen derde mogelijkheid bestaat (door God er buiten te laten)? Wat kunnen we dan nog begrijpen of bevatten? Of moeten we ons erbij neerleggen dat het universum behalve een diep mysterie en een puzzel uiteindelijk irrationeel, onbevattelijk en een absurdum is?’

In zijn boek neemt hij de lezer mee langs wetenschappelijke en filosofische beschouwingen over dat ontstaan van het universum en zet hier en daar een flink vraagteken. Want wat weten we nu eigenlijk en wat kunnen we weten? ‘En mocht ook begrijpen niet mogelijk zijn, dan zwijgen we waarover we niet kunnen spreken.’

Om dan op pagina 389, ja, het is even doorlezen, met deze zinnen te komen: ‘Slechts één vraag rest. Was er inderdaad een in den beginne? Zo ja, was er daarvoor dan niets? Maar uit het niets komt niets voort, dus dat is onmogelijk. En zo nee, dan was er dus altijd iets? Maar dat is eveneens onmogelijk. In beide gevallen kan je maar één conclusie trekken. Er klopt iets niet.'

Met zijn boek sluit Patrick Chatelion Counet wat mij betreft ook aan bij die andere wetenschapper die hier al in Betekenis Boeken Club een plaats kreeg, namelijk Bernardo Kastrup, die met dezelfde vragen zit. Is er een bewustzijn, of God, die achter de werkelijkheid, of althans wat wij denken waar te nemen en te begrijpen zit? 

Het verklaarbare, of de poging daartoe, is uiteindelijk niet verklaarbaar, of blijkt niet zo verklaarbaar te zijn. Kunnen we het daarbij laten? En wat dan? ‘Het heeft er alles mee te maken dat we het nog niet precies weten. Het heeft er alles mee te maken dat we het principieel niet kunnen weten.’

Ron van Es

Koop het boek hier