Marjan Gerrits
Als je niets bent, twee kanten van een oorlog
Uitgeverij Interpaco

Als je niets bent

Ik was onlangs betrokken bij het boek van Milja Falentijn 'Familiepijn' waarin zij de reis beschrijft - samen met haar moeder - naar Auschwitz. Oorspronkelijk was het plan om dat samen met ene Jaap te doen. Die reis zou dan gaan tussen een joods kleinkind, waarvan de grootouders door de nazi's was vermoord en een kleinkind wiens grootvader bij de SS gediend had. De reis tussen hen ging echter niet door, waardoor Milja de kans kreeg de reis met haar moeder te maken. 

Marjan Gerrits doet met haar boek 'Als je niets bent' iets soortgelijks als het oorspronkelijke plan van Milja, namelijk het verhaal van twee mannen die ieder aan een kant van de Tweede Wereldoorlog terecht kwamen. Aan de ene kant haar Duitse schoonvader, 'gevangen in een systeem dat hem tot gehoorzaamheid dwong'. En aan de andere kant het verhaal van haar vader, 'die vocht om te overleven in de gruwelen van de kampen.'

De roman is ook zo opgedeeld als die twee verhalen doordat het boek zich als het ware splitst en je elk verhaal los van elkaar leest door het boek te draaien. Zo kom je naar het midden van het boek. Heel bijzonder gedaan. 

Aan het eind van het verhaal van Albert, de Vati en schoonvader die Marjan Gerrits niet gekend heeft, behalve uit de verhalen en het familiearchief, schrijft ze: 'In een wereld waar conflicten en verdeeldheid blijven bestaan, herinnert dit verhaal ons eraan dat, zelfs na de donkerste tijden, wederopbouw en verbinding mogelijk zijn.'

Aan het eind van het verhaal over haar vader staat dan in dat midden van het boek: 'Vrijheid die bevochten is, blijft een kostbaar bezit. Door dit verhaal te vertellen, hoop ik dat we nooit vergeten hoe kwetsbaar vrijheid is, vooral in een wereld waarin zij nog altijd op de proef gesteld wordt.'

De ondertitel van het boek is natuurlijk terecht 'twee kanten van een oorlog' en omdat beide kanten zo dichtbij het leven van de schrijver Marjan Gerrits liggen is dit boek, naast goed en inlevend geschreven, ook belangrijk om je als relatieve buitenstaander te realiseren dat oorlog levens verscheurt en dat een kant kiezen, of gekozen worden, niet je eigen keuze is. Veroordelen ligt op de loer, zeker als de kant van de vijand wordt gekozen. Maar elk leven bestaat uit omstandigheden. 

Marjan Gerrits schreef mij met een kort begeleidend schrijven: 'Net als oorlog (helaas) is dit boek ook van alle tijden. Laten we toch alsjeblieft de mens blijven zien.' Dat, die mens, en zijn verhaal, laat Marjan Gerrits ons indringend lezen in haar boek. Een boek dat ook nu nog, of juist nu, belangrijk is en dat ik je van harte aanbeveel. 

Ron van Es

Koop het boek hier