Arita Baaijens

In gesprek met de Noordzee, op zoek naar een nieuwe relatie met natuur

Uitgeverij Atlas Contact

In gesprek met de Noordzee

Ik weet nog dat ik via Arita Baaijens en haar vertaalprogramma een vraag kon stellen aan de Noordzee. Welke vraag en hoe dat antwoord luidde ben ik kwijt; het ging allemaal via Facebook en daar kom ik niet meer. Ik weet wel dat het antwoord enigszins cryptisch was, maar ja, wat wil je. Wat moest die Noordzee met mijn vraag? En toch was ik nieuwsgierig. Het is diezelfde nieuwsgierigheid die Arita Baaijens in haar greep heeft. En dat levert een prachtig boek op. De zoektocht naar de Noordzee, of beter, het gesprek aangaan. 

Eerst nog even over Arita Baaijens, - wat een stoer wijf. Niet alleen in haar zoeken naar een gesprek met de Noordzee, waarin geen golf haar te hoog lijkt, maar ook in haar vorige avonturen. Met kamelen jarenlang de woestijn in haar eentje, of op bezoek bij sjamanen in Siberië, het is de nieuwsgierigheid denk ik en misschien ook wel de onrust die haar overal brengt. En dat levert geweldige verhalen en ontmoetingen op. ‘Mijn fascinatie voor de relatie tussen mens en landschap gaat ver terug. Het begon met het onverklaarbare verlangen de Egyptische woestijn van binnenuit te leren kennen. (...) Zelf begreep ik de overstap ook niet. Had ik de waarom-vraag kunnen beantwoorden, hield ik mezelf voor, dan was er geen noodzaak geweest het avontuur aan te gaan. (...) Onderweg drongen zich vragen op. Wie ben je zonder de ander? Wat is de zin van het leven? Waarom zijn we op aarde? Hoe sterk ben je als de dood naast je loopt?’

Na die woestijn gaat het dus naar Siberië ‘waar ik op zoek ging naar het legendarische Shambhala. een mythisch paradijs dat zich volgens de overlevering ergens in het Altajgebergte zou bevinden’. Daarna naar Mount Bosavi, een beboste vulkaan in Papoea-Nieuw-Guinea, waar ze steeds meer het gevoel kreeg dat ‘natuurverering geen vage poespas is, maar een diepgevoelde relatie met levende natuur waar wij deel van uitmaken.’ 

De Noordzee en het platte land

Logisch misschien dat als je eenmaal weer terug bent en om je heen kijkt, dat je je afvraagt: hoe zit dat eigenlijk met die Noordzee hier voor de deur? Die zee die zo bepalend is voor het landschap en de inwoners? Ik moet denken aan een gesprek dat ik had met Shervin Nekuee, die gevlucht uit Iran hier in Nederland zijn weg heeft gevonden, en mij duidelijk maakte dat dit platte land, waar we beducht zijn voor die Noordzee, ook ons denken zo sterk heeft bepaald. 

Shervin: Kijk, ik bewonder Nederland, ik heb echt veel bewondering voor de geschiedenis van Nederland. Nederland was de eerste republiek van de wereld, maar vrijwillig weer onder een monarchie terechtgekomen. Van niets, of niet veel, een van de machtigste landen worden voor een paar eeuwen, dat is heel knap en dat heeft alles met dat planmatige denken te maken. 

Ron: Interessant dat je schetst dat we vanuit de positie van een laag land, met gevaar voor de zee, ons cultureel hebben ontwikkeld in ons denken als plannenmakers. Maar blijkbaar zijn we verstrikt geraakt in ons planmatig denken.

Shervin: Ja, dus ook in ons economisch rationeel denken. In ons polderen, ons noodgedwongen samenwerken lijkt onze verhouding met de natuur beredeneerd te zijn. We zijn hier heersers geworden. Dan ben je niet aan het dansen met de natuur. Dan is de natuur ook niet heilig ofzo. Het is een ding. Zo hebben we ook lang naar binnen, naar onze psyche gekeken. We hebben heel lang gedacht dat we dingen konden fixen. Maar als je bezield naar de wereld kijkt dan ga je meer naar de grondtoon kijken. Welke dialectiek is er nodig om elkaar te verstaan? Dat is een heel andere benadering dan de mechanische benadering. 

Het gesprek

Zo begint ook Arita Baaijens haar volgende zoektocht, een gesprek op gang brengen met de Noordzee. Wie zijn wij, maar vooral wie is die zee. En wat wil die zee? ‘Stel nou eens dat de zee denkt, wat zijn dan haar gedachten? Wat wil het wier, wat wil de oester? Doet de intentie waarmee je de vraag stelt ertoe en hoe komen we daarachter?’ 

Wat dan volgt is een werkelijk prachtig beschreven reis die Arita Baaijens naar verschillende plekken van de Noordzee brengt. In mooie taal neemt ze de lezer mee naar onderzoekers die soms minutieus waarnemen, hun verhalen aan ons vertellen en ons, lezer, meer gewaar laat worden hoe mysterieus die Noordzee eigenlijk is. Of moet ik zeggen, hoe mysterieus de directe natuur om ons heen is? ‘Wat ben ik te weten gekomen na de rondgang langs denkers, doeners en makers, en na de vele gesprekken met de zee?’

Onderdeel van deze zoektocht was hoe we de Noordzee zelf aan tafel kunnen krijgen bij bedrijven die gebruik maken, of misbruik maken van de zee. Windmolens, visserij, vervuiling, olieboringen, de Noordzee is er inmiddels slecht aan toe. ‘Wat ik niet had verwacht, en wat me prettig verraste tijdens de gesprekken in wandelgangen, was de ontdekking dat beroepsmensen veel van de zee houden. Garnalenvisser, windmolenbouwer, ecoloog of strateeg, het maakte niet uit wie ik aansprak, allemaal beaamden ze dat de mens een te grote storende factor is geworden en dat de zee daaronder leed.’   

Het blijkt nog een lange weg om in gesprek te komen met de zee, want eerst zullen we moeten kennismaken met de zee. 

Ron van Es

Koop het boek hier

De zoektocht van Arita Baaijens werd ook vastgelegd door filmer Alexander Oey, hieronder de trailer.