Wat een dag!

over de kracht van verhalen (en verhalenvertellers)

Het begon die zondag met de nieuwsbrief van Tim Vreugdenhil, de founder van de Citykerk in Amsterdam. In die nieuwsbrief een link naar een kort filmpje waar ene Miroslav Volf, theoloog, het fundament van het christelijk geloof beschrijft als het gaat om gebruik van geweld. Hij heeft het dan over het idee van ‘grace’. Grace kun je vertalen als genade. Daar sprak ik na het zien over met mijn vrouw die zelf uit een orthodox christelijk gezin komt en het woord/begrip genade altijd heeft gezien als onderdanig. Jij bent het niet waard, maar het is uit genade van God dat je er toch mag zijn. Maar stel, zei ik, dat grace ook gracieus kan zijn. Zo te leven. Miroslav Volf heeft het dan ook generositeit. Elkaar zien, echt zien, in wie we zijn voor elkaar. 

Onderweg naar de Laurenskerk - ik kom daar af en toe als gast - en wilde daar Alain Verheij horen, ook al een theoloog die graag andere kanten belicht van leven en geloven, kwam ik een man uit India tegen. Lucky Baba noemde hij zichzelf. Hij vroeg of ik een momentje had. Nu weet ik als Rotterdammer dat als je dat gevraagd wordt je extra moet gaan opletten. Nogal wat mensen willen wat van je, en willen vooral geld van je, en ik heb door de vele jaren heen al heel veel verhalen gehoord waarom ze dat willen.

Ook deze Lucky Baba begon zijn verhaal, en waar ik eerlijk gezegd veel mensen toch vriendelijk bedank en doorloop, bleef ik nu staan. ‘Grace’ had me te pakken. Ik luisterde naar hem en zijn verhaal hoe hij naar mijn gezicht keek, wat hij daar allemaal zag, veelal heel mooie dingen, toen hij vroeg wat mijn zorgen waren. Aha, hier begon het draadje naar het geld. Ik zag het, ik wist het, en toch bleef ik naar zijn en mijn verhaal luisteren. Het was alsof ik erboven hing, ons daar zag, en hoe de kracht van het verhaal buiten ons om een eigen realiteit kreeg. 

Mijn zorgen betroffen mijn zoon en Lucky Baba ging daar gretig om in en voorspelde dat het allemaal goed ging komen. Vooral als ik niet teveel na gingen denken. Daar had hij natuurlijk een punt, maar hij bedoelde niet teveel nadenken over het bedrag dat hij dan graag van mij kreeg voor deze wijze les en voorspelling. Ik moest glimlachen om deze truc die bij het verhaal hoorde. Maar toch bleef ik bij het verhaal. Niet uit het idee dat het misschien wel eens waar zou kunnen zijn, maar omdat deze ontmoeting zelf het verhaal werd. Op meta-niveau werden onze werelden, onze verhalen een synthese. Iets dergelijks dat een auteur als Hubert Lampo in zijn boeken altijd als magisch-realisme beschreef. Er gebeurt iets buiten-gewoons dat, als je goed oplet, naar iets verwijst dat buitengewoon is. Dat is de kracht van het verhaal of van de verhalenverteller.

Ja, ik gaf Lucky Baba wat geld, ten slotte was de gemiddelde coach duurder in zijn les, ook al was hij enigszins teleurgesteld in de grootte van het bedrag. Ik nam zijn gezicht echter tussen mijn handen, keek hem aan en bedankte hem voor de ontmoeting. Hij begreep wat ik begreep. 

Niet veel later hoorde ik een ander verhaal van Alain Verheij in zijn preek in de Laurenskerk. Het ging over de ware aard van herderschap, of leider-zijn. Niet de brute schreeuwer, de 'Macher' waar veel mensen zo naar verlangen. Maar de herder als het kwetsbare lam. Want zo wordt dat verhaal in het laatste boek van de Bijbel, Openbaring, en dan in de tekst 7:9-17 verteld. Een grote schare mensen, komend uit de verdrukking, staan daar met witte gewaden voor het Lam. ‘Zij zullen niet meer hongeren en niet meer dorsten, ook zal de zon niet op hen vallen, noch enige hitte, want het Lam, dat in het midden van de troon is, zal hen weiden en hen voeren naar waterbronnen des levens, en God zal alle tranen van hun ogen afwissen.’ 

Wat een gratie, wat een ongekende manier van een verhaal vertellen van hoop. Niet de kracht, maar de kwetsbaarheid. Niet de macht, maar de menselijkheid. Het is zoals de nieuwe paus Leo IV onlangs vertelde: “Laten we de communicatie ontwapenen van alle vooroordelen, rancune, fanatisme en haat”.

In mijn woorden: het is het verhaal en de verhalenverteller die het magische terugbrengt in de realiteit. Een realiteit die zonder de gratie van het verhaal zielloos en bloedeloos zal zijn. En bloed, zo verhaalde Alain Verheij in zijn preek die zondag, is de rode draad door alle bijbelverhalen heen. Van het allereerste begin als Kaïn, ben ik dan zijn hoeder? zijn broer Abel dood slaat en het allereerste bloed vloeit tot de laatste dag, als de verdrukten van de wereld om het Lam heen staan. Hun witte gewaden, zo gaat het verhaal, zijn gewassen door het bloed van dat Lam. En kijk, vertelde Alain, dat kan natuurlijk niet. Witte gewaden gewassen in de rode kleur van bloed. Maar ook hier is dit de magie die de realiteit kleurt. De opoffering van de een voor de ander. Stil blijven staan omdat het grotere verhaal zich ontvouwt in de ontmoeting. Grace dat geen genade betekent, maar leven in gratie, generositeit. 

Diezelfde middag was er ook nog die andere verhalenverteller, Lisette Thooft, die haar nieuwe boek Jezelf vergeven (voor alles) ten doop hield. Met in het laatste hoofdstuk Jezelf vergeven voor oud worden en doodgaan haar verhaal over een fietsongeluk dat gelukkig goed afliep. ‘Alles bij elkaar, besefte ik, was het misschien twintig procent een moeilijke ervaring geweest - door de pijn, en de angst dat ik er nog iets blijvends aan over zou houden. En tachtig procent een ervaring van liefde en geborgenheid. (...) Misschien was het wel een soort van generale repetitie…

Zo’n dood zou ik dan wel kunnen accepteren. Het zou niet mooi en vredig zijn, er zou schrik zijn en bloed en gedoe. Maar ja, wie weet ga ik dood met schrik en bloed en gedoe.’ 

Zo is leven met de magie in de realiteit ook een ‘leven zonder schild', schrijft Lisette Thooft verder. 'Je kunt de toekomst openlaten. Je hoeft het niet in te vullen, vast te zetten, pogingen te doen om je zin door te drijven. Het mag zijn wat het is.’ 

Het is leven in de kracht van de verhalen en de verhalenvertellers. 

Ron van Es