Irvin D. Yalom
Het uur van het hart, echt contact in een vluchtige tijd
Uitgeverij Balans
Het uur van het hart
De reus is gevallen.
En ik lees zijn laatste boek ‘Het uur van het hart’. Hierna geen therapeutische gesprekken met talloze patiënten. Geen boeken over die intensieve gesprekken die werelden openen en de wereld overgingen. Voor mij liggen eerdere boeken van Irvin Yalom, zoals Scherprechter van de liefde, Mama en de lessen van de ziel, Eendagsvlinders,Therapie als geschenk, Nietzsches tranen, De Schopenhauerkuur.
In zijn laatste boek - maar ja, wat is laatste? - geeft Irvin Yalom zelf aan dat hij door geheugenverlies geen langere trajecten meer aankan met patiënten. Zijn vrouw, met hij lang was, is overleden. Zelf zit hij in een rouwproces en dan dat verlies van zijn geest. Hoe verder? Wat verder? Hij bedenkt, en zet dat ook op Facebook, dat hij afrondende gesprekken via Zoom gaat doen van een uur. Een actueel uur de tijd om met mensen in gesprek te gaan die hem een dringend probleem voorleggen.
In Het Uur van het Hart lezen we dan de verschillende hoofdstukken over die gesprekken. Maar ook over de strijd van Yalom zelf. Wat kan hij nog? En vooral de moeite met zijn eigen teloorgang. Aan het eind lezen we dan zijn uur met de huisarts Jonathan, man van ongeveer dezelfde leeftijd, die in dezelfde omstandigheid zit. En als Yalom na de sessie terug gaat om aantekeningen te maken van dit gesprek, zoals hij tot nu toe deed met alle andere Uur-gesprekken, is hij het hele gesprek kwijt. ‘Ik verstarde van verbazing en schrik over mijn blanco geest. Tevergeefs las ik mijn aantekeningen door. Mijn handschrift was even belabberd als altijd, maar hoe geconcentreerd ik ook naar de woorden tuurde, hun betekenis bleef een raadsel.’
In het nawoord van zoon Benjamin Yalom schrijft deze: ‘Na zijn verwarrende sessie met Jonathan is mijn vader gestopt met zijn consulten, waarmee voorgoed een einde is gekomen aan zijn therapeutische behandelingen.'
De reus is gevallen.
Maar in de gesprekken voor de allerlaatste staan zoveel gesprekken, prachtige interventies, bijzondere inzichten en praktische wegen die worden ingeslagen dat de lezer een schat aan verhalen meekrijgt over hoe existentiële therapie werkt. Existentieel, want elk gesprek gaat wel over hoe te leven voor de dood, en hoe aan te kijken tegen eindigheid en oneindigheid. 'Existentiële psychotherapie concentreert zich op innerlijke conflicten van de patiënt die voortkomen uit de basiscondities van het menselijk bestaan: dood, eenzaamheid, de zin van het leven, en vrijheid.’ En Irvin Yalom was die reus die in al zijn voorgaande boeken daar indringend over kon schrijven en vele lezers, maar ook therapeuten in opleiding in meenam.
‘Een van de grote aanjagers van existentiële angst is het besef dat we alleen zijn op deze wereld, dat we onszelf nooit helemaal met iemand anders kunnen delen.’ Iets van die angst lezen we ook terug in dat laatste stuk van zijn leven, waar mensen doodgaan, zijn geheugen wegvalt en hijzelf zich afvraagt hoe dan verder te kunnen? ‘En wat moet ik nu doen? Zorgdragen voor het deel van mezelf dat niet wil nadenken over mijn achteruitgaande geheugen?’
We zijn er als lezers bij hoe zijn strijd verloopt, maar ook hoe hij opmerkelijke gesprekken heeft met al die mensen die nog een beroep op hem doen. Tot dat ook niet meer gaat. Met als opmerkelijke laatste geschreven woorden, die mij sterk ontroerden: ‘Ik wil jou als lezer ervoor behoeden dat je wordt meegesleept door de chaos in het hoofd van de schrijver. Ik probeer die chaos op afstand te houden omdat ik graag bij je blijf. Ik breng mijn dagen door met me indenken welke gedachten ik je kan schenken. In veel opzichten geef ik mijn leven betekenis door te schrijven, wat niet de oplossing is voor de eenzaamheid van het bestaan, maar die lijkt daardoor wel minder te worden. Maar inmiddels besef ik dat ik je moet behouden voor de verwarring die mij in haar greep heeft. Vandaar dit laatste zachtmoedige woord: EINDE.'
De reus is gevallen en de reus leeft verder. Verder in de vele gedachten van lezers, patiënten en de woorden van zijn boeken.
Ron van Es
Koop het boek hier
